Fas’ın Atlas Dağları’nda yaşayan “Atlas Mavisi” isimli küçük bir kelebek, 229 çift kromozomuyla hayvanlar aleminin bilinen kromozom rekortmeni olarak tarihe geçti. Lakin bu keşfi asıl değerli kılan, yalnızca biyolojik bir meraktan ibaret olmaması. Bilim insanları, bu kelebeğin genetik yapısındaki çok değişimleri anlayarak, kanser hücrelerinin denetimsiz büyümesini durduracak yeni stratejiler geliştirilebileceğine inanıyor.
Wellcome Sanger Enstitüsü ve Barselona’daki Evrimsel Biyoloji Enstitüsü’nden araştırmacılar, Polyommatus atlantica tipi bu kelebeğin tam 229 çift kromozoma sahip olduğunu tespit etti. Bu sayı, 23 çift kromozoma sahip olan insanlarınkinin neredeyse on katı. Bu alanda kelebeğin en yakın rakipleri olan öteki canlılar ise 134 ve 104 çift kromozomla hayli geride kalıyor.
Kromozomlar nasıl bu kadar çoğaldı?
Bilim insanları, bu rekor sayının, “kromozom parçalanması” ismi verilen ve ekseriyetle canlılar için ziyanlı olan radikal bir evrimsel sürecin sonucu olduğunu düşünüyor. Çalışmanın ortak muharriri Biyolog Roger Vila, “Kromozom parçalanması diğer kelebeklerde de görülüyor, ancak hiçbir zaman bu boyutta değil. Bu durum, keşfedilmeyi bekleyen önemli evrimsel faktörler olduğunu gösteriyor” diyor. Kelebeğin bu kadar büyük genetik değişimlere karşın nasıl hayatta kaldığı, evrimin en büyük sırlarından birini oluşturuyor.
Kelebeğin genetik sırrı kansere ışık tutabilir
Keşfin en heyecan verici yanı ise tıp alanındaki potansiyel yansımaları. Kanser hücreleri de, denetimsiz bölünmelerine yol açan büyük ölçekli kromozomal yine düzenlemelerle tanınıyor.
Çalışmanın başyazarı Max Blater, bu durumu şöyle açıklıyor: “Kromozom yeniden düzenlenmesi insan kanser hücrelerinde de gözlemleniyor. Atlas Mavisi kelebeğindeki bu süreci anlamak, gelecekte kanser hücrelerindeki bu olguyu sınırlamanın veya hatta durdurmanın yollarını bulmamıza yardımcı olabilir.”
Bu küçük kelebeğin genetik sırları, gelecekte kanserle uğraşta yeni kapılar aralayabilir.